Bài đăng trên facebook Nguyễn Thành Nam ngày 15/5/2018

Nam luôn tự hỏi, Facebook chọn người thế nào để đưa status của họ lên newsfeed của mình. Suy luận một cách ngớ ngẩn, bèn đoán họ là những người quan tâm đến Nam hoặc Nam quan tâm đến họ. Hay một cách khác, họ là một xã hội thu nhỏ trên mạng mà Nam muốn (hoặc ngầm muốn) được thành một phần của xã hội đó. Tạm gọi là “Xã hội Nam-XHN”, không phải xã hội đen.

XHN gồm đủ các lứa tuổi, thành phần, đều đặn hàng ngày cung cấp cho Nam thế giới dưới cách nhìn của họ. XHN ban đầu bé tí, đa phần là đồng nghiệp, gia đình. Rồi phình dần lên theo tốc độ phát triển của facebook. Thông tin nhiều chiều đa dạng phong phú, đủ các loại thơ ca hò vè, phim, ảnh. Còn rủ nhau lập hội, bán hàng, chăn nuôi sản xuất. Vui như Chợ.

Có điều khác với chợ, nơi lòng tin gần là điều kiện tiên quyết, ở XHN, với thời gian, các thành viên càng mất dần điểm tựa. Họ cũng không giấu diếm điều đó. Người lao động không tin nhà khoa học, khoa học coi thường doanh nhân, doanh nhân đả kích văn nghệ sĩ, còn văn nghệ sĩ thì bất cần đời. Họ cần tình yêu, nhưng lại đi tìm người chung tình ghét. Họ ghét chính phủ, nhưng có việc thì lại đòi chính phủ ra tay. Họ căm thù truyền thông, nhưng nghiến ngấu hưởng thụ các sản phẩm của chúng.

Nam biết mặt đa số trong số họ và biết chắc họ đều là những người tử tế. Vậy thì điều gì đã đẩy các thành viên của XHN đến tình trạng như vậy? Điều đó làm N day dứt.

Hôm qua N đi taxi. Hết hơn 100,000. Nhờ cậu taxi mặt non choẹt đợi chở về. Hỏi có cần đặt tiền không? Cậu ta cười nhạt, bảo: cháu tin chú, 100 ngàn đáng bao nhiêu mà phải đổi niềm tin hả chú, cháu chạy cố thêm là bù đủ.

N chợt ngộ ra, cậu taxi này tin N, không phải vì N tốt (cậu ấy có biết N là ai đâu), mà cậu ấy tin là mình thừa năng lực để khắc phục những thiệt hại mà niềm tin “mù quáng” có thể gây ra.

Vậy là chúng ta, những thành viên trong XHN không tin nhau, suy cho kỹ có lẽ vì chúng ta đang mất niềm tin vào chính mình.

Chúng ta hoặc không lớn hoặc không lớn được nữa. Chúng ta sợ không trả giá được cho niềm tin đặt nhầm chỗ.

Và chúng ta lựa chọn cách chẳng tin ai nữa.