TOP 5 bí quyết thăng hạng kỹ năng cho các lập trình viên

Dù bạn là người đang học code hay có thâm niên lập trình trong vài năm thì những cuộc “cách mạng” công nghệ hiện nay vẫn có thể khiến bạn tụt hậu nhanh chóng nếu không giắt túi vài bí kíp tự học hiệu quả  để luôn học những điều mới mẻ, và nâng cấp những năng lực sẵn có trong người.

Có những bí kíp chỉ thuần kinh nghiệm, có bí kíp nghe thì hay nhưng hên xui, và cũng có những bí kíp đã được khoa học kiểm chứng về tính hiệu quả. Bài này sẽ chia sẻ cách thức được đúc rút từ các nghiên cứu khoa học về việc học tập hiệu quả, hoặc của những cao thủ trong nghề viết mã.

1. Hãy học cách phân bổ thời gian, đừng học cuốn chiếu, và thật có chủ đích

Theo một nghiên cứu của các nhà khoa học đăng trên tập san “Psychological Science in the Public Interest ”, bạn không nên học kiểu dồn ép và cuốn chiếu mà hãy phân bổ kiến thức ra. Ví dụ, khi học một ngôn ngữ mới (ví dụ Java), thì đừng vội đặt mục tiêu “làm chủ Java trong 7 ngày” rồi bỏ hết tất cả các việc khác để dồn 100% công lực vào học Java trong vòng 7 ngày. Điều đó nghe thật hấp dẫn nhưng không khả thi, bạn sẽ không thu hoạch được nhiều sau 7 ngày. Và đặc biệt, sau 7 ngày đó bạn coi như đã “xong việc” thì đảm bảo là bộ nhớ của mình sẽ chẳng còn bao nhiêu sau một thời gian ngắn.

Thay vào đó, hãy trải dài việc học ra mỗi tuần một ít, có chủ đích lặp đi lặp lại để “luyện cơ” và khắc sâu kiến thức vào bộ nhớ trong đầu bạn.
Ví dụ:

Tuần 1 học căn bản về ngôn ngữ Java, các khối điều khiển, cách tổ chức chương trình
Tuần 2 có thể tập cách tổ chức một trang web đơn giản, vận dụng các kiến thức về cấu trúc chương trình, hàm/cấu trúc điều khiển trước đó.
Tuần 3 học cách nâng cấp trang web đó dưới dạng kiến trúc MVC, có liên hệ hay dở với cách thức tổ chức chương trình kiểu cũ.

Cứ thế, các kiến thức sẽ được xây dựng vững chắc từng khối từng khối một. Ở đây có 3 từ khoá: phân bổ, cuốn chiếu và tập trung. Luyện tập phân bổ nghĩa là tách các kĩ năng để làm chủ từ từ, không dồn lại một lúc. Cuốn chiếu là cách học [không hiệu quả] được các sách dạng tutorial quảng cáo (thật đáng tiếc tại 1 số trường học vẫn đang dạy lập trình cuốn chiếu kiểu này). Còn có chủ đích là cái mà cao thủ Peter Norvig đã đề cập đến: “ Điều quan trọng là bàn về phương pháp thực hành: không chỉ lặp đi lặp lại đơn thuần, mà còn thử thách chính mình bằng những nhiệm vụ như vượt qua khả năng hiện tại của bản thân, cố gắng, phân tích hiệu suất của mình trong và sau quá trình rèn luyện, và sửa chữa bất kỳ sai lầm nào. Cứ như vậy, lặp đi lặp lại.”

2. Hãy thư giãn, và ngủ đủ giấc

Lập trình viên rất hay dán mắt vào màn hình trong nhiều giờ, kể cả khi làm việc cũng như khi chơi game. Điều này sẽ làm gia tăng sức ép lên não bộ, khiến nó mệt mỏi và khó hoạt động hiệu quả.

Theo nghiên cứu của các nhà khoa học thần kinh John Medina ghi trong sách “Luật trí não”, não bộ của chúng ta hoạt động theo chu kì 10 phút tập trung rồi sau đó là sao nhãng. Theo hai chuyên gia khác về học tập và thần kinh học là Gs. Barbara Oakley và Gs. Terence Sejnowski, thì bạn nên kết hợp tập trung và thư giãn để giúp não bộ làm việc hiệu quả. Khi bạn thư giãn, không có nghĩa là não bộ sẽ ngừng hoạt động, mà còn hoạt động ở cơ chế “khuếch tán” (diffused). Nhiều ý tưởng hay và sáng tạo quan trọng được phát sinh trong lúc thư giãn chứ không phải tập trung hết cỡ để học tập hay giải quyết vấn đề.

Lời khuyên cực kì quan trọng khác là bạn nên ngủ đủ. Lời khuyên này tầm thường như cân đường hộp sữa nên dễ bị các bạn bỏ qua. Các lập trình viên thường truyền nhau về trình độ của một người nào đó “làm việc 3 ngày liền không cần ngủ”, nghe rất “ngầu”. Thực ra, nếu bạn muốn năng suất giảm gấp đôi, và rước bệnh vào thân thì cứ việc “OT” liên tục, “over night” liên tục.

3. Hãy đọc thật nhiều code

Bill Gates đã từng tâm sự, thời học lập trình, cậu bé Bill Gates đã lục tung code của các chương trình máy tính sẵn có. Nhờ đó mà học được cách viết code. Nhiều người cũng học code bằng cách đọc code của người khác, bao gồm cả người viết bài này.

Bạn được gì từ việc đọc code? Thứ nhất là biết được cách các cao thủ tổ chức mã lệnh thế nào, từ đó bắt chước được phần nào đấy.  Thứ 2 là mở rộng khả năng “hiểu” code. Bản thân code chính là một văn bản. Mặc dù code viết ra để cho máy chạy, nhưng một “người viết code tốt là người viết ra để con người hiểu được”, “còn viết code chỉ để máy hiểu được thì là code bình thường”. Đọc hiểu code cũng giúp bạn phần nào trong việc viết ra những đoạn code mà người khác đọc được. Tất nhiên, nếu bạn là người mới học, hãy bắt đầu từ đọc những chương trình nhỏ, đừng vội xông ngay vào mã nguồn của Linux nếu bạn không muốn ngất trên bàn phím.

4. Hãy kiến tạo

Hãy viết gì đó dùng được, vui thôi cũng được. Học không gì hay bằng cách tự làm ra sản phẩm. Học mà làm, làm thì học. Khi học Android, một trong những cách học hay nhất là làm ra một cái app để giải quyết vấn đề nào đó của chính mình và người xung quanh. Càng cụ thể và “nhỏ bé” sẽ càng tốt. Vì bạn sẽ có những “chiến thắng nhỏ” của riêng mình. Đây chính là liều doping cực mạnh để thúc đẩy bạn viết những chương trình lớn hơn, vươn lên những mục tiêu mới.

5. Hãy tự đánh giá

Tự đánh giá là một trong những cách học tốt nhất theo nghiên cứu đã ghi ở trên. Nó vừa giúp khắc sâu kiến thức, vừa giúp tránh được những hiểu nhầm. Đó là cơ hội củng cố kiến thức, nhớ dai hơn, nhưng cũng là cơ hội để sửa sai, tránh tình trạng “ảo tưởng sức mạnh”. Có rất nhiều hình thức tự đánh giá. Bạn có thể dùng các bài tập, câu hỏi ôn tập, danh mục kiểm tra ở cuối chương và tự làm rồi so kết quả, hoặc tự kiểm tra sản phẩm làm ra. Nếu tham gia lớp học, hãy yêu cầu giảng viên cung cấp các câu hỏi nhanh (quiz), rubrics, checklist. Đây sẽ là những công cụ tuyệt vời để bạn tự kiểm tra kiến thức của mình.

Đôi khi hãy tự mình viết ra những tóm tắt và suy tư (reflection) về bài học, hoặc tự thuyết trình kiến thức học được cho người khác cũng là một cách tự kiểm tra, xem mình đã thực sự lĩnh hội được mấy phần kiến thức.

Tự học luôn là  hành trình đầy thú vị. Hy vọng năm chiến thuật trên đây giúp bạn đi nhanh hơn và thu hoạch tốt hơn trên hành trình ấy. 

Lương Thuận – tham khảo từ Newrelic