Khiêm tốn

Các em nên biết rằng, có bằng cấp không có nghĩa là các em sẽ biết được cái gì là tốt nhất cho những người không có bằng cấp. Kể cả các em có biết đi nữa, thì các em cũng không có quyền quyết định cuộc sống của họ.

• Founder FUNiX: Bố mẹ thờ ơ, đừng mơ giúp con hướng nghiệp
• Đài VOH phỏng vấn Founder FUNiX về xCareer: “Thái độ tìm việc quan trọng hơn trình độ”
• Đài ABC News (Mỹ) phỏng vấn Founder FUNiX
• Founder FUNiX chia sẻ về "Chuyển đổi số trong giáo dục đại học"
• Sinh viên năm cuối nên chuẩn bị gì để vững vàng trước khi ra trường?

Nguyễn Thành Nam

Bài đăng trên facebook Nguyễn Thành Nam ngày 15/5/2017

(Trích dịch lời phát biểu của Hiệu trưởng Purdue Mitch Daniels trong lễ tốt nghiệp 2017)

Bất cứ ai được mời phát biểu nhân ngày tốt nghiệp cũng lo ngay ngáy để nói cái gì đó ra vẻ hay ho hoặc độc đáo, mặc dù thừa biết là có hay đến mấy thì các em cũng sẽ chẳng nhớ lâu.

Tuy nhiên có một số từ, mặc dù có nói đi nói lại vẫn phù hợp kiểu như:1-2-3… zô. Và trong trường hợp này là: Chúng tôi rất tự hào vì các em!

Các em chắc nghe từ này suốt mấy ngày nay. Các em xứng đáng với điều đó.

Chỉ vài phút nữa thôi, các em sẽ được nhận một trong những biểu tượng học vấn đáng tự hào nhất trong giai đoạn này của cuộc đời: bằng tốt nghiệp của Đại học Purdue. Cả thế giới sẽ biết các em đã có được nó. Và đó tuyệt nhiên không phải là những “tấm bằng danh dự”. Năm này sang năm khác, sinh viên của Purdue chiếm niềm tin của các nhà tuyển dụng, các trường cao học và các đồng nghiệp tương lai.

Trong ngày tốt nghiệp đầy tự hào như thế này, nói về sự khiêm tốn có vẻ như lạc lõng. Nhưng đó là từ quanh quẩn trong đầu tôi suốt mấy ngày hôm nay. Bởi nếu chỉ dùng một từ để nói về ngôi trường này, chỉ một phẩm chất mà các em sẽ cần để tiếp tục thành công trong tương lai, đó là phẩm chất ngược lại với lòng tự hào. Đó là sự khiêm tốn.

Tôi chắc chắn không phải là người đầu tiên nói với các em điều đó. Có thể các em đã nghe thấy lần đầu tiên trong nhà thờ. Châm ngôn đầy rẫy những cảnh báo: “Leo cao thì ngã đau”, “Cười người hôm trước hôm sau người cười”. Tôn giáo nào cũng khuyên các con tin của mình chớ có kiêu ngạo. Khổng Tử dạy: “người quân tử có phẩm giá không cần tự hào. Kẻ tiểu nhân tự hào không cần phẩm giá”. Phật cũng khuyên rằng “đừng để lời ca ngợi đầu độc lý trí. Hãy bình tĩnh và quên đi niềm tự hào”.

Loài người cổ xưa cũng đã đúc kết như vậy. Icarus vì quá tự tin dám bay thẳng đến mặt trời mà bị chết thiêu. Marcus Aurelius đã viết: “Cả người ngợi ca lẫn người được ngợi ca đều chóng tàn.”

Những lời khuyên đó xem ra đã lỗi mốt. Khắp nơi nhan nhản những hotgirl, hotboy. Thời nay là thời cũng những “ngôi sao giả”, những người nổi tiếng chỉ vì nổi tiếng, những chuyên gia thi tiếng Anh, thi Toán đã trượt chưa nói đến nhiệt động học hay công nghệ vi sinh, mà vẫn chém gió ào ào tất cả các lĩnh vực mà họ biết rất ít hoặc thậm chí chẳng biết gì.

Có thể là cổ nhân đã hết thời? Cũng có thể là những lời khuyên đó lại cần hơn bao giờ hết. Có thể là sự khiêm tốn, được định nghĩ như sự nhận thức là các ý tưởng, giá trị và phẩm chất của bản thân chưa phải là đúng đắn và hoàn thiện, là tính cách làm cho người ta thông thái hơn, hiệu quả hơn, chăm chỉ học hỏi hơn trong thời đại học hỏi không ngừng, trở thành một thành viên có ích hơn trong thế giới đồng đội.

Ben Franklin, khi soạn thảo bản hiến pháp ràng buộc chính phủ vì quyền lợi của nhân dân, đã kêu gọi các đồng nghiệp của mình, hãy bớt chút thời gian nghi ngờ sự đúng đắn của mình. Vậy mà thời nay, thế giới đầy rẫy những chuyên gia tự xưng.

Vào Ngày Trái đất đầu tiên (22-4-1970), các học giả đầy tự tin của Harvard và Stanford dự báo một thế giới đói khát lầm than, các cư dân thành phố khẩu trang kín mặt, dầu khí và các nguồn nguyên liệu cạn kiệt, và Kỷ Băng Hà gặm nhấm tất cả. Trong những năm đầu đời của các em, các chuyên gia lại dự báo mạng lưới điện sập, máy bay rụng như sung, cách mạng nổ ra khắp nơi vì tất cả phần mềm sẽ chết cứng ngày chuyển giao thiên niên kỷ.

Năm bầu cử tổng thống vừa qua may ra có thể nâng cao chút ít Chỉ số Khiêm tốn Quốc gia của chúng ta. Chúng ta chợt nhận ra rằng, tất cả những phát biểu của lãnh đạo đều là vớ vẩn. Các học giả được trả lương cao ngất, đưa ra những giả thuyết, hóa ra là rác rưởi. Ngành điều tra công chúng thì sai lè và dựa vào những phương pháp luận thống kê đầy lỗi.
….
Các em nên biết rằng, có bằng cấp không có nghĩa là các em sẽ biết được cái gì là tốt nhất cho những người không có bằng cấp. Kể cả các em có biết đi nữa, thì các em cũng không có quyền quyết định cuộc sống của họ. Những người tự cho là có học, quen nhìn người xung quanh như những đối tượng phải cứu rỗi, chứ không phải là những con người có phẩm giá, đã gây ra biết bao nhiêu tai họa cho thế giới này.

Ngày hôm nay, các em sẽ rời khỏi ghế nhà trường. Lẽ tự nhiên là các em sẽ cho mình thuộc giới trí thức học hành, bắt đầu rời xa hàng triệu những bạn bè đương thời không được học Purdue hoặc các trường tương tự. Các em sẽ làm việc với những người tương tự như các em, giao du với họ, rồi một ngày có thể sẽ kết hôn với một người cũng được giáo dục như các em. Các em sẽ không nhận thấy là mình sống trong một đẳng cấp khác, không thuộc về đa số những người bình thường khác. Điều đó sẽ hạn chế sự phát triển của các em. Hãy cố gắng tránh nó.
…..
Các em thân mến, tôi đã đợi ngày này cùng với các em. Bởi vì các em là lứa đầu tiên mà tôi đón vào Purdue với tư cách là hiệu trưởng. Tôi hy vọng là các em sẽ chấp nhận tôi là đồng môn. Các em sẽ tìm kiếm những nơi náo nhiệt, vươn tới những thành tựu lớn, trải nghiệm những thời khắc kịch tính. Hãy đón chúng với một lòng biết ơn im lặng thế giới đã cho chúng ta cùng một từ “Boilermaker” – “Thợ sắt”

Ôi, suýt quên: Chúng tôi rất rất tự hào vì các em!